De governance carousel: Een politiek machtsspel

De governance carousel: Een politiek machtsspel

26 maart 2025

In de politieke achterkamertjes en bestuurskamers van over-heidsentiteiten draait de governance carousel op volle toeren. Dit fenomeen beschrijft de hardnekkige praktijk waarbij een nieuwe regering – of zelfs tussentijds – eigen commissarissen benoemt, ondanks de principes van onafhankelijk toezicht. Het besef dat commissarissen volgens een vastgesteld aftredingsrooster functioneren en niet zomaar kunnen worden vervangen, wil maar niet doordringen. Dit is des te schrijnender sinds de invoering van strengere regelgeving in 2010.

Toen in 2010 de corporate governance-regels werden aangescherpt, was er aanvankelijk verzet van zittende commissarissen. Zij probeerden vast te houden aan hun wettelijke mandaat, maar de praktijk heeft hen ingehaald. De formele regels worden systematisch genegeerd: elke regering vult de commissariaten naar eigen inzicht in. Er zijn hiervoor meerdere redenen.

Allereerst moeten partijgetrouwen, die zich tijdens de verkiezingen hebben ingezet, worden beloond met een positie. Daarnaast wil de politiek via commissarissen invloed uitoefenen op de entiteit. Dit staat haaks op goed bestuur, aangezien de overheid haar invloed als aandeelhouder zou moeten uitoefenen, en niet via directe bemoeienis met het toezicht en bestuur.

De enige institutionele rem op deze benoemingsdrift is de Stichting Bureau Toezicht en Normering Overheidsentiteiten (SBTNO). Deze instantie toetst benoemingen en geeft advies op basis van criteria zoals de aanwezigheid van een vacature en de geschiktheid van de kandidaat. Echter, zelfs met een negatief advies van SBTNO kan een regering alsnog haar zin doordrukken.

In de praktijk verloopt dit proces subtiel. Zittende commissarissen krijgen signalen dat hun tijd erop zit. Sommigen kiezen eieren voor hun geld en vertrekken vrijwillig, anderen worden op een zijspoor gezet. Als de raad van commissarissen eenmaal is gezuiverd, komt de volgende stap: het beïnvloeden van het bestuur. Bestuurders die niet meebewegen, worden vervangen. Dit leidt tot verlamming binnen de organisatie: ofwel het bestuur zit vast in politieke touwtrekkerij, of er wordt een leider aangesteld die afwacht en niets doet.

In de Masterclass Corporate Governance maken wij alle betrokkenen – commissarissen, bestuurders, en ambtenaren – bewust van deze dynamiek. We reiken handvatten aan om organisaties door deze turbulentie heen te loodsen. Want terwijl de governance carousel doordraait, wachten er belangrijke transities op daadkrachtig bestuur. De energietransitie, digitalisering en negen andere cruciale veranderingen vragen om leiderschap dat verder kijkt dan de politiek van de dag.

De vraag is: blijven we rondjes draaien, of stappen we uit de gov-ernance carousel?

Voor het inschrijven: https://www.universityofgovernance.com/master-class-governance

Miguel Goede