Erdogan: Van Democratisch leider naar autoritaire heerser

Erdogan: Van Democratisch leider naar autoritaire heerser

30 maart 2025

Turkije wordt op Curaçao niet gevolgd maar wordt nu juist interessant voor ons. Turkije kent een lange geschiedenis van politieke verschuivingen, maar weinigen hebben zo'n ingrijpende invloed gehad als Recep Tayyip Erdogan. Wat begon als een democratisch succesverhaal is geëindigd in een klassiek voorbeeld van autoritaire machtsconcentratie. De opkomst en neergang van de Turkse democra-tie onder Erdogan is een waarschuwing voor kiezers overal ter we-reld: macht, eenmaal gecentraliseerd, leidt onvermijdelijk tot onder-drukking.

De opkomst van Erdogan

Erdogan richtte in 2001 de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) op en won in 2002 de verkiezingen met een overweldigende meerderheid. Een jaar later werd hij premier, een functie die hij tien jaar bekleedde. Hij presenteerde zichzelf als een hervormer, iemand die de economie zou versterken en Turkije dichter bij de EU zou brengen.

In 2014 werd hij president. Aanvankelijk had deze functie vooral een ceremoniële rol, maar Erdogan veranderde dat. Hij slaagde erin om in 2017 via een referendum de grondwet te wijzigen, waardoor het land een presidentieel systeem kreeg en hij vrijwel onbeperkte macht kreeg. Nu, na 14 jaar presidentschap en in totaal 22 jaar aan de macht, is zijn transformatie compleet: van democraat naar autocraat.

De geleidelijke aantasting van de democratie

Erdogan en zijn AKP hebben de democratische instituties van Turkije systematisch ondermijnd. De rechterlijke macht werd gezuiverd van kritische rechters, de persvrijheid werd ingeperkt en oppositiele-den werden gearresteerd of monddood gemaakt. In 2016 gebruikte hij een mislukte staatsgreep als excuus om tienduizenden ambtenaren, militairen en journalisten te ontslaan of gevangen te zetten.

Verkiezingen werden steeds minder eerlijk. Politieke tegenstan-ders kregen geen eerlijke kans, en media die kritisch waren, werden gesloten of overgenomen door regeringsgezinde ondernemers. Erdo-gan veranderde Turkije langzaam in een land waar hij de enige echte machthebber was.

De dictator die niet wil wijken

Nu Erdogan democratisch wordt uitgedaagd, weigert hij de macht af te staan. Hij bestempelt zijn tegenstanders als terroristen en zet justitie en politie in om protesten neer te slaan. De recente verkiezingen, waarbij de oppositie sterker dan ooit is, tonen aan dat het volk verandering wil. Maar zal Erdogan dat toelaten? Of zal hij, zoals zoveel autocraten voor hem, alles in het werk stellen om vast te houden aan de macht?

De les voor de rest van de wereld

Erdogan is een schoolvoorbeeld van een leider die door het volk zelf veel macht kreeg, om die vervolgens niet meer af te staan. Zijn verhaal is een waarschuwing: kiezers die een sterke man of partij te veel macht geven, creëren onbewust een dictatuur. Democratie sterft niet in één klap, maar langzaam, stap voor stap. Vandaag gebeurt het in Turkije, maar morgen kan het elders gebeuren. Het is aan kiezers overal ter wereld om waakzaam te blijven en machtsconcentratie altijd te wantrouwen.

Miguel Goede