Vrijheid van meningsuiting – op haar hoogste niveau

Vrijheid van meningsuiting – op haar hoogste niveau

27 april 2025

De vrijheid van meningsuiting kent vele vormen, maar de academische variant is misschien wel de zuiverste. Waarom? Omdat wetenschap draait om waarheidsvinding. En waarheidsvinding floreert alleen als onderzoekers vrij zijn om te denken, te bevragen wat zij relevant achten, en om hun bevindingen te delen – mits binnen de regels van de wetenschappelijke methode.

Juist daarom is het zorgwekkend dat er nu in de vermeende modeldemocratie van de wereld – de Verenigde Staten – een conflict is ontstaan tussen de president en een van de meest iconische universi-teiten ter wereld: Harvard.

De universiteit is voor 3 miljard dollar gekort op haar financiering. Waarom? Harvard zou volgens de regering niet voldoende hebben opgetreden tegen antisemitisme op de campus. Tegelijkertijd heeft president Trump persoonlijk ingegrepen in de carrière van Harvard’s advocaat – hij zou elders zijn ontslagen, puur vanwege zijn verdediging van de universiteit.

Deze president – dezelfde die klimaatwetenschap wegzet als ‘mening’ en wetenschap in het algemeen reduceert tot ‘just another opinion’ – voert al langer strijd tegen de academische wereld. Financiering van specifieke onderzoeksprogramma’s werd eerder al stopgezet, met als gevolg dat sommige onderzoekers hun heil elders zochten. Collega’s in de VS vertellen mij dat ze op hun werk steeds voorzichtiger zijn geworden – ook omdat onder de studenten MAGA-aanhangers zitten die elk kritisch geluid kunnen rapporteren.

Maar dit is geen Amerikaans probleem. Wereldwijd staat de wetenschappelijke vrijheid onder druk – als onderdeel van een bredere democratische erosie. Ook hier in Nederland hebben we gezien hoe de politiek zich bemoeit met universiteiten, tot aan het personeelsbeleid toe. Er zijn mensen ontslagen, advocaten van gedupeerden buiten spel gezet. En geen enkele instantie heeft dat gecorrigeerd.

De situatie is nu zo ver geëscaleerd dat er uitdagingen ontstaan voor meningen die gebaseerd zijn op onderzoek. Dat is geen incident meer – dat is een systeemcrisis.

Men vraagt nu weer: wat kunnen we doen?

Ik heb heel 2024 gezegd: democratie betekent ook dissenst. En als we onze democratie willen behouden, dan moeten we steeds vaker en steeds stelliger onze onderbouwde mening blijven geven. Zelfs – of juist – als dat ongemakkelijk is.

Miguel Goede